De voorbije weken heb ik vooral enkele grote namen aangehaald die mij al sinds ik een kleine jongen was aanspreken en die mij mee gevormd hebben tot wie ik nu ben. Er zijn nog enkele zaken die misschien ook nog besproken zouden kunnen worden, zoals mijn fascinatie voor Lego, maar dat zou ons misschien iets te ver laten uitwijken. Alhoewel, misschien kom ik er later nog eens op terug.

Vanaf nu kan het eventueel wat interessanter worden. De komende blogposts zal ik stromingen en kunstenaars bespreken die ik de voorbije acht jaren heb leren kennen en die mij echt aangezet hebben om zelf te creëren.

Één van de belangrijkste ontdekkingen is de term ‘Steampunk’. Dit genre sprak mij al eerder enorm aan, maar ik had geen idee dat er een verzamelnaam voor bestond. Voordat ik de naam leerde kennen dacht ik dat de stijl gewoon industrieel design was, aangevuld met sciencefiction, die zich afspeelt in het Victoriaans tijdperk. Ik merkte deze voor het eerst op in enkele strips die ik kocht en die mij deden wegdromen naar de Art nouveau. De tekeningen waren enerzijds verfijnd, maar toch ook nog ruw en fantasievol. Deze voor mij nog onbekende stijl hield van de ronde Art nouveau vormen en van de materialen van toen.

Terwijl ik wat opzoekwerk deed voor het interieur van de coworkingspace die ik in 2011 opende, botste ik plots op de term ‘Steampunk’, wat dus de verzamelnaam bleek te zijn voor de Victoriaanse sciencefiction die mijn fantasie zo prikkelde. De term 'steam' verwijst hierbij naar de periode, waar stoom de primaire krachtbron was. 'Punk' staat eerder voor de rebellie en het alternatieve. In deze parallelle wereld van onze 'Belle Epoque' bestonden er toen reeds moderne apparaten zoals computers, robots en andere informatica, maar dan aangedreven door stoom en mechanisch aangedreven onderdelen met tandwielen.  

Hoewel ik de term dus pas in 2011 leerde kennen, bestond hij al iets langer. De term werd voor het eerst gebruikt in 1987 door de auteur K.W. Jeter. Hij omschreef hiermee de verhalen die toen werden geschreven door hemzelf en enkele andere auteurs. Deze auteurs gingen op hun beurt weer de inspiratie halen in de fantastische verhalen van Jules Verne, Mark Twain en H.G. Wells die overlopen van de sciencefiction. Het duurde dus meer dan 20 jaar alvorens de term mij bereikt had, maar vanaf dat moment kwam ik hem steeds vaker tegen. Ik moet toegeven dat ik zelf nog niet ben teruggegaan naar de oorsprong van de term en nog geen boek gelezen heb van bijvoorbeeld Tim Gates of Jeter. 

Steampunk is intussen meer dan enkele verhalen: Het is een hele beweging geworden met een specifieke stijl die zowel terugkijkt naar het verleden, maar ook kijkt naar de toekomst. Het staat voor een soort van avontuur en voor het ontdekken. De stroming heeft eigen kledij, interieurs, tekeningen, muziek, sieraden, eten, events, films ... Kortom alles wat je jezelf maar kan inbeelden. Sommige mensen gaan echt wel ver in hun fascinatie voor het genre.

Intussen wordt Steampunk reeds gebruikt als term voor een veel bredere periode dan enkel het Victoriaans tijdperk. Via allerhande subgenres zoals Dieselpunk, Atompunk of Stonepunk worden ook andere periodes aangeboord die elk hun specifieke krachtbron hebben. Ook andere locaties krijgen hun eigen versie, zoals het wilde westen dat dan meer cowboyachtige stijl combineert met sciencefiction. Eigenlijk is de naam Steampunk zelf ook al een afgeleide van het oorspronkelijke sciencefiction genre ‘Cyberpunk’, dat een combinatie toont van cybernetica en een afbrokkelende sociale orde (zie bijvoorbeeld de films The Matrix en Blade Runner). Ook daar zijn er nog andere subgenres uit ontstaan zoals Biopunk (biotechnologie) en Nanopunk (nanotechnologie).

Als je het visuele aspect van Steampunk bekijkt, gebruikt men meestal een combinatie van hout, koper, goud, roestig staal en leder. Veel voorkomend zijn het zichtbare radarwerk uit klokken en koperen buizen waardoor stoom loopt. Ook de typische klinknagels van stalen structuren zoals de Eifeltoren zie je vaak terugkeren. Natuurlijk mogen we ook het staal zelf niet vergeten, dat in deze periode zijn opmars deed.

Steampunk interieur

Zoals eerder aangehaald, was ik enkele jaren geleden op zoek naar een leuk interieur voor de coworkingspace die ik zou openen. De locatie was een oude chauffagerie en ik wou aan de slag met de industriële elementen die nog aanwezig waren in het gebouw. Toch wou ik er iets meer fantasie en sciencefiction aan toevoegen. Uiteindelijk is het bij een vrij basic industrieel design gebleven, maar de stijl zelf bleef me intrigeren.

Sommige cafés en bedrijven gingen echter wel tot op het bot binnen de Steampunk-stijl, wat enkele prachtige resultaten opleverde. Kijk maar naar de Truth Coffee café in Kaapstad (Zuid-Afrika) en het Enigma café in Cluj Napoca (Roemenie). Sinds enkele jaren kan je ook in Brussel terecht in La machine aan Sint-Goriks (België - Brussel).

Steampunk in Film

In Hollywood hadden ze de Steampunk microbe ook al snel te pakken. Op regelmatige basis komt er wel een film uit die de mosterd haalt bij dit dankbare en creatieve genre. Ze deden dit echter lang voordat de term zelf bedacht werd. Dit met verfilmingen van bijvoorbeeld Jules Vernes' 20.000 mijl onder de zee (1954) of de serie Wild Wild West (1965), maar zelfs nog veel vroeger met Metropolis (1927) van Fritz Lang. In de jaren '90 en 2000 volgden de films in dit genre elkaar in sneltempo op: The Rocketeer (1991), The City of Lost Children (1995), The Island of Dr. Moreau (1996), Wild Wild West (1999), Treasure planet (2002), The Time Machine (2002), The league of Extraordinary Gentlemen (2003), The Golden Compass (2007), Stardust (2007), The City of Ember (2008), 9 (2009), Sherlock Holmes (2009 en 2011) , Hugo (2011) en het vrij recente Project T (2015).

Ook buiten Hollywood bleek het genre een bron van inspiratie voor filmmakers. In Japan maakt Katsuhiro Otomo de prachtige animatiefilm Steamboy (2004). In ons land maakten Christian Desmares en Franck Ekinci in samenwerking met Frankrijk en Canada de animatiefilm April and the Extraordinary World (2016) .

Hier kan je een mooi overzicht krijgen van alle films die wel ergens een link met het genre hebben.

Steampunk kledij

Wie met mij al eens meegevlogen is met mijn #A004 Flying Saucer of in oktober een bezoekje bracht aan "Boven den Bareel" zal me wel gezien hebben in mijn Steampunk-outfit. De kledingstijl is heel breed interpreteerbaar, maar wat meestal terug komt zijn de hoge hoeden, lange jassen, korsetten en hoge laarzen. Dikwijls worden materialen gebruikt zoals leder en kant. De basiskledij wordt dan aangevuld met allerlei zelfgemaakte accessoires en gadgets zoals klokken, goggles, jetpacks of wapens. 

Steampunk kunst en makers

Ik ga in deze post niet diep ingaan wat betreft kunst binnen het genre, omdat ik later regelmatig Steampunk kunstenaars zal bespreken, maar wel zijn er enkele makers die ik hier graag aanhaal omdat ze bepalend zijn voor de stroming. Zo is er Jake Von Slatt die met zijn Steampunk workshop toch wel een trend heeft gezet om bestaande objecten om te bouwen binnen de stijl. Hij bouwde toetsenborden, schermen en gitaren om tot prachtige steampunk-pareltjes. Ook is er Mac Nakata, een Japanees die heel wat toestellen in een steampunk-kleedje heeft gestoken. Bijvoorbeeld een koffiezet en een fototoestel.